Prawo Gminy do pełnego odliczenia VAT naliczonego od faktur dokumentujących wydatki na budowę targowiska
Jednostki samorządu terytorialnego (w tym gminy) są specyficznymi rodzajami podatników VAT ze względu na to, że podstawowym przedmiotem ich działalności jest wykonywanie funkcji publicznoprawnych a nie prowadzenie działalności gospodarczej (w związku z czym, prawo do odliczenia VAT przez gminy jest zasadniczo istotnie ograniczone). Istnieją jednak takie obszary działalności gmin, które mogą uprawniać do odliczenia całek kwoty podatku VAT.
Opis problemu
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, sprawy targowisk i hal targowych stanowią zadanie własne gminy. Na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych rada gminy może wprowadzić opłatę targową pobieraną od osób dokonujących sprzedaży na targowiskach. Opłata targowa ma charakter publicznoprawny, w związku z czym nie jest na niej naliczany podatek VAT. Niezależnie od tego, gmina odpłatnie udostępnia miejsca targowe sprzedawcom na podstawie umowy najmu czy dzierżawy uzyskując z tego tytułu dochody opodatkowane podatkiem VAT.
Powyższe skłania organy podatkowe w wielu przypadkach do wniosku, że z perspektywy odliczenia VAT od wydatków związanych z targowiskami, gminie nie przysługuje prawo do pełnego odliczenia VAT, gdyż gmina tylko częściowo działa w charakterze podatnika VAT (udostępnianie miejsc targowych) natomiast w zakresie, w jakim pobiera opłatę targową występuje jako organ władzy publicznej.
W konsekwencji, przyjmując takie podejście, organy dochodzą do wniosku, że gmina powinna stosować proporcjonalne odliczenie VAT za pomocą tzw. sposobu określenia proporcji (tzw. pre-współczynnik).
Sądy orzekają na korzyść samorządów
Takie podejście jest jednak od lat kwestionowane przez Naczelny Sąd Administracyjny, który opowiada się za pełnym prawem do odliczenia VAT. Na takim stanowisku NSA stanął także w wyroku z 19 maja 2022 r. I FSK 1873/21. NSA zauważył, iż ewentualne wprowadzenie przez radę gminy opłaty targowej jest w tym kontekście bez znaczenia (tj. kluczowe jest wykorzystanie targowiska do wykonywania czynności opodatkowanych).
W orzecznictwie NSA podnosi się bowiem, że obowiązek ponoszenia opłaty targowej przez podmioty prowadzące sprzedaż na targowisku nie stanowi wykorzystywania przez gminę targowiska na inne cele niż prowadzenie działalności gospodarczej. W tym zakresie NSA zwraca uwagę, iż opłata targowa obciąża nie tyle powierzchnie targową, co podmioty prowadzące sprzedaż na targowisku.
Stanowisko sądów w zakresie prawa do pełnego odliczenia VAT gmin w tym przypadku zasługuje na pełną aprobatę. Pomimo ukształtowanego orzecznictwa w tym zakresie, sprawy tego typu nadal są przedmiotem orzekania przez sądy, co wskazuje na brak pełnej akceptacji podejścia sądów przez organy podatkowe. Z tego względy zasadne jest, aby gminy zabezpieczały pełne prawo do odliczenia od wydatków związanych z targowiskami własną interpretacją indywidualną.
