Kontrole podatkowe – z czym to się je?
Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie przez organy podatkowe czy podatnicy wywiązują się ze swoich obowiązków podatkowych. Kontrola podatkowa podejmowana jest z urzędu. Podstawą wszczęcia kontroli podatkowej co do zasady jest doręczenie zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrola może być wszczęta nie wcześniej niż po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia i nie później niż trzydzieści dni po doręczeniu zawiadomienia. Wcześniejsze wszczęcie kontroli dopuszczalne jest za zgodą kontrolowanego. Wszczęcie kontroli po trzydziestu dniach od doręczenia zawiadomienia wymaga ponownego zawiadomienia.
Zawiadomienie musi zawierać oznaczenie organu oraz kontrolowanego, datę i miejsce wydania, wskazanie zakresu kontroli oraz pouczenie o prawie złożenia korekty deklaracji. Niezbędny jest również podpis uprawionego pracownika organu podatkowego.
Ordynacja podatkowa przewiduje przypadki kiedy kontrola może być wszczęta bez zawiadomienia. Dotyczy to przypadków, gdy kontrola podatkowa dotyczy m.in.:
- zasadności zwrotu różnicy podatku, lub nadwyżki podatku naliczonego,
- opodatkowania nieujawnionych przychodów,
- nieopodatkowania działalności gospodarczej.
Wraz z wszczęciem kontroli podatkowej, organ obowiązany jest przedstawić upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej. Upoważnienie takie musi zawierać m.in. dane kontrolujących, zakres kontroli oraz datę rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli podatkowej. Kontrola podatkowa może być wszczęta po ukazaniu legitymacji, gdy czynności kontrolne mają przeciwdziałać popełnieniu przestępstwa i wykroczenia skarbowego oraz są niezbędne do zabezpieczenia dowodów.
Kontrola podatkowa kończy się doręczeniem kontrolowanemu protokołu z kontroli podatkowej. Gdy podatnik nie zgadza się z ustaleniami zawartymi w protokole powinien wnieść zastrzeżenia do jego treści w przewidzianym prawie terminie. Może jednak również uwzględnić w całości ustalenia organu i np. skorygować swoje deklaracje podatkowe.
Brak skorygowania wszystkich nieprawidłowości wskazanych w protokole kontroli spowoduje, jednak, że korekta będzie nieskuteczna i dojdzie do wszczęcia postępowania podatkowego (pokontrolnego), zmierzającego do ujęcia skutków stwierdzonych w protokole nieprawidłowości w formie decyzji. Postępowanie podatkowe pokontrolne może jednak mieć zupełnie inny zakres i zakończyć się odmiennymi wnioskami niż te wskazane w protokole kontrole.
Kontrola celno-skarbowa
Kontrola celno – skarbowa jest wszczynana w odniesieniu do spraw, które ustawodawca uznaje za szczególnie istotne z punktu widzenia interesów Państwa. Kontroli celno-skarbowej podlega przestrzeganie przepisów nie tylko prawa podatkowego, czy celnego, ale również w zakresie przepisów o automatach do gier hazardowych, prawa dewizowego czy przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Czynności kontrolne mogą być wykonywane w siedzibie urzędu celno-skarbowego, w siedzibie kontrolowanego oraz w miejscu przechowywania ksiąg podatkowych. Kontrole mogą być również wykonywane na przejściach granicznych. Wszczęcie kontroli celno-skarbowej następuje z urzędu na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Dniem wszczęcia kontroli podatkowej jest dzień doręczenia kontrolowanemu upoważnienia.
Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli zawiera m.in., oznaczenia organu, kontrolerów, kontrolowanego, zakres kontroli oraz przewidywany termin jej zakończenia. Koniecznym elementem kontroli jest podpis osoby udzielającej upoważnienia i pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego. W uzasadnionych przypadkach naczelnik urzędu celno-skarbowego może zmienić upoważnienie do przeprowadzenia kontroli.
Kontrolna celno-skarbowa powinna być zakończona niezwłocznie, jednakże nie może trwać dłużej niż trzy miesiące. W przypadku niezakończenia kontroli w terminie kontrolowany musi zostać o tym powiadomiony na piśmie wraz ze wskazaniem przyczyn niezakończenia kontroli.
Kontrola celno-skarbowa co do zasady kończy się wynikiem kontroli. Kontrolowany w terminie 14 dni od dnia doręczenia wyniku kontroli jest uprawniony do złożenia korekty deklaracji. Kontrola ta może przerodzić się w postępowanie podatkowe, jeżeli kontrolowany nie złożył korekty deklaracji, organ nie uwzględnił złożonej korekty, bądź jest ono konieczne w celu nałożenia zobowiązania dodatkowego z tytułu podatku od towarów i usług.
Postępowanie podatkowe
Postępowanie podatkowe jest odrębnym postępowaniem administracyjnym. Prowadzone jest przez organy podatkowe w oparciu o przepisy Ordynacji podatkowej, Kodeksu postępowania administracyjnego, a także innych ustaw. Postępowanie to charakteryzuje się brakiem równorzędności stron postępowania. Oznacza to, że organ skupiający w swoich rękach uprawnienia gospodarza postępowania, odpowiadającego za podejmowanie ustaleń faktycznych, jednocześnie posiada uprawnienia do władczego rozstrzygnięcia sprawy. Powyższy brak równorzędności ma być teoretycznie równoważony poprzez wyraźne uregulowanie granic, w ramach których może działać organ, a jednocześnie poprzez udzielenie drugiej stronie postępowania licznych uprawnień i gwarancji procesowych. Przykładowo można wskazać, że podatnik ma zagwarantowane prawo do czynnego czynny udział w postępowaniu dowodowym, co przejawia się m.in. w tym, że może składać wnioski dowodowe czy brać udział w trakcie ich przeprowadzania.
Celem postępowania podatkowego jest ustalenia prawno-podaktowych skutków określonych zdarzeń, np. określenie wysokości zobowiązania podatkowego w danym podatku w określonym okresie rozliczeniowym. Postępowanie może być wszczęte na wniosek strony bądź z urzędu. Postępowanie podatkowe wszczynane na wniosek to np. postępowanie w sprawie stwierdzenia nadpłaty. Postępowanie podatkowe może być wszczęte z urzędu, gdy np. kontrola podatkowa wykaże nieprawidłowości po stronie kontrolowanego w zakresie wywiązania się przez niego z obowiązków podatkowych.
Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest doręczenie organowi odpowiedniego żądania, natomiast datą wszczęcia postępowanie z urzędu, które jest wszczynane w drodze postanowienia, następuje z dniem doręczenia stronie postanowienia. Organ prowadzący postępowanie z urzędu sam ustala granice przedmiotowe postępowania. Oznacza to, że może np. objąć jego zakresem kilka okresów rozliczeniowych w ramach danego podatku. Jest również uprawniony do połączenia kilku postępowań podatkowych w jedno, jeżeli prawa i obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz tej samej podstawie prawnej.
Działania organu powinny zmierzać do wyjaśnienia istoty sprawy w możliwie szybkim terminie. Każda czynność organu podatkowego powinna być przy tym należycie ewidencjonowana. Czynności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia dokumentuje się w formie protokołów lub adnotacji. O istocie sprawy organy podatkowe rozstrzygają w formie decyzji administracyjnych. Gdy rozstrzygnięcie organu nie dotyczy istoty sprawy, powinno przybrać formę postanowienia. Od poszczególnych rozstrzygnięć organów przysługują środki odwoławcze do organu wyższej instancji.
