Opinia Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania – konsekwencje dla fundacji rodzinnych
TAX ALERT
Opinia Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania – konsekwencje dla fundacji rodzinnych
Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania opublikowała pierwszą opinię, która bezpośrednio dotyczy praktyk związanych z wykorzystywaniem fundacji rodzinnych do transferu majątku. To wydarzenie jest istotne nie tylko ze względu na sam precedens wydania opinii przez nowy organ, ale także ze względu na treść przedstawionych w niej wniosków. Uchwała powstała na wniosek Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, który wskazał na poważne wątpliwości dotyczące działań podejmowanych przez fundatora oraz zarząd fundacji rodzinnej w zakresie szybkiego transferu akcji, ich sprzedaży i wypłaty uzyskanych środków fundatorowi w formie świadczenia. Stanowisko Rady budzi szczególne zainteresowanie wśród właścicieli fundacji rodzinnych oraz ich doradców, ponieważ wyznacza praktyczny kierunek interpretowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania w przypadku zbywania mienia przez fundacje rodzinne.
Wydanie opinii przez Radę wpisuje się w szerszą strategię organów podatkowych, które coraz wnikliwiej przyglądają się nie tylko formalnym ramom działania fundacji, lecz przede wszystkim rzeczywistym celom oraz gospodarczym konsekwencjom podejmowanych czynności. Nowa opinia sygnalizuje zmianę podejścia i może mieć wpływ na praktykę stosowania przepisów dotyczących fundacji rodzinnej.
Stan faktyczny i model działania
W analizowanej sprawie podatnik, będący osobą fizyczną, zdecydował się utworzyć fundację rodzinną, której został fundatorem. W krótkim czasie po założeniu fundacji podatnik przekazał do niej posiadane akcje w spółce kapitałowej. Fundacja rodzinna, zaraz po przejęciu tych akcji, sprzedała je inwestorowi zewnętrznemu. Ze środków uzyskanych ze sprzedaży znacząca część została wypłacona bezpośrednio fundatorowi jako świadczenie od fundacji rodzinnej.
Z dokumentacji wynika, że cały proces (od założenia fundacji, przekazania akcji, sprzedaży tych akcji i wypłaty środków) odbył się w bardzo krótkim odstępie czasowym. Fundacja nie podejmowała w tym okresie żadnej innej działalności inwestycyjnej, gospodarczej ani też nie realizowała projektów statutowych. W praktyce jedyną czynnością zarządczą fundacji było wykonanie polecenia sprzedaży wniesionych akcji i wypłata środków fundatorowi.
W opinii organu podatkowego takie postępowanie nosiło znamiona działania pozornego, ukierunkowanego wyłącznie na uzyskanie korzyści podatkowej. Organ argumentował, że gdyby podatnik sprzedał akcje bezpośrednio jako osoba fizyczna, byłby zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od zysków kapitałowych. Skorzystanie z instytucji fundacji rodzinnej, która korzysta ze zwolnienia podatkowego przy sprzedaży takich aktywów oraz umożliwia wypłatę środków fundatorowi w określonym reżimie podatkowym, miało – według organu – na celu obejście przepisów podatkowych i uniknięcie opodatkowania.
Podatnik w toku postępowania argumentował, że jego intencją było zabezpieczenie majątku i ochrona rodziny, a wszystkie działania były zgodne z prawem. Twierdził, że założenie fundacji rodzinnej i przekazanie jej majątku nie jest zakazane, a możliwości oferowane przez ustawodawcę powinny być dostępne dla każdego podatnika w zakresie dopuszczalnym przez przepisy. Jednakże organy podatkowe nie podzieliły tej interpretacji i wystąpiły o opinię do Rady, wskazując na brak ekonomicznego uzasadnienia dla tak skonstruowanej operacji, poza oczywistą korzyścią podatkową.
Kluczowe ustalenia i wnioski Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania
Rada przeanalizowała wszystkie okoliczności przedstawionej sprawy, koncentrując się nie tylko na aspektach formalnych, ale przede wszystkim na gospodarczym sensie i celach podjętych działań. W swoim stanowisku podkreśliła, że instytucja fundacji rodzinnej jako taka nie jest narzędziem zakazanym przez prawo i co do zasady może służyć do realizacji uzasadnionych celów sukcesyjnych oraz ochrony majątku rodzinnego. Jednak warunkiem akceptowalności podatkowej tej formy jest rzeczywiste wykonywanie przez fundację działalności zgodnej z jej statutem oraz intencją ustawodawcy.
W analizowanym przypadku, zdaniem Rady, sekwencja czynności została zorganizowana wyłącznie po to, aby umożliwić podatnikowi uniknięcie opodatkowania dochodu ze zbycia akcji. Szybkie przekazanie akcji, ich niemal natychmiastowa sprzedaż przez fundację oraz natychmiastowa wypłata środków do fundatora, przy braku innych działań inwestycyjnych, wskazywały na instrumentalne i sztuczne wykorzystanie instytucji jaką jest fundacja rodzinna. Rada wskazała, że w tej sprawie nie można było mówić o realizacji celów sukcesyjnych ani inwestycyjnych.
Rada jednoznacznie stwierdziła, że w takim przypadku spełnione zostały przesłanki do zastosowania klauzuli GAAR. To oznacza, że skutki podatkowe czynności powinny być ustalone tak, jakby nie wystąpiły czynności uznane za sztuczne. W praktyce wypłata świadczenia przez fundację na rzecz fundatora zostanie potraktowana jak bezpośrednia sprzedaż akcji przez podatnika, co skutkuje obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego od tej transakcji.
Równocześnie Rada zastrzegła, że każda sprawa powinna być oceniana indywidualnie i nie każda fundacja rodzinna oraz nie każda wypłata środków musi być automatycznie traktowana jako unikanie opodatkowania. Jeżeli fundacja rodzinna prowadzi rzeczywistą działalność zgodną ze statutem, zarządza majątkiem, inwestuje lub realizuje cele sukcesyjne, a wypłaty dla fundatora wynikają z normalnych działań – nie ma podstaw do zastosowania klauzuli GAAR.
Konsekwencje i ryzyka dla fundacji rodzinnej
Uchwała Rady stanowi silny sygnał dla organów podatkowych, aby w tego typu przypadkach szczegółowo analizować faktyczne okoliczności, chronologię działań oraz gospodarcze uzasadnienie operacji. Organy nie ograniczą się do oceny formalnej zgodności z przepisami, lecz będą badać rzeczywiste intencje i przebieg transakcji. Sytuacja, w której po sprzedaży majątku przez fundację środki są niemal natychmiast przekazywane fundatorowi, a głównym motywem jest uniknięcie opodatkowania, może zostać uznana za obejście prawa podatkowego i skutkować zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.
W praktyce oznacza to, że fundacje rodzinne, które nie realizują rzeczywistych celów sukcesyjnych, nie prowadzą działalności inwestycyjnej ani nie podejmują innych działań zgodnych ze statutem, lecz ograniczają się do wniesienia mienia w postaci udziałów (akcji) celem ich (szybkiej) sprzedaży i wypłaty zysków fundatorowi, mogą zostać uznane za narzędzie do unikania opodatkowania. Konsekwencją zastosowania klauzuli GAAR będzie nałożenie na podatnika obowiązku rozliczenia podatku tak, jakby operacja została przeprowadzona bez udziału fundacji rodzinnej.
Podsumowanie
W obliczu uchwały Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania osoby fizyczne i właściciele fundacji rodzinnych powinni zachować szczególną ostrożność przy planowaniu wszelkich operacji związanych z przekazywaniem majątku, sprzedażą aktywów oraz wypłatą świadczeń. Samo założenie fundacji i formalne wypełnienie wymogów statutowych nie wystarczy do zapewnienia bezpieczeństwa podatkowego. Decydujące znaczenie będzie miała rzetelna dokumentacja oraz faktyczna realizacja celów gospodarczych i sukcesyjnych.
W przypadku wątpliwości dotyczących planowanych lub zrealizowanych operacji z udziałem fundacji rodzinnej, rekomendujemy konsultację z naszymi specjalistami w zakresie prawa podatkowego oraz dokładną analizę potencjalnych skutków.