Co urząd skarbowy wie o stanie rachunków bankowych podatników?
W 2022 r. weszła w życie nowelizacja Ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, która znacznie rozszerzyła uprawnienia aparatu skarbowego w zakresie uzyskiwania informacji o stanie rachunków bankowych podatników. Obowiązujące obecnie regulacje, służące uszczelnieniu systemu podatkowego, przewidują bowiem, że na pisemne żądanie Szefa KAS, Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego oraz Naczelnika Urzędu Skarbowego, wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi w sprawach o przestępstwa i wykroczenia lub przestępstwa i wykroczenia skarbowe, bank jest obowiązany do przekazania żądanych informacji, dotyczących osoby fizycznej, osoby prawnej i jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej.
Jednakże nowelizację tę, z punktu widzenia ochrony prywatności, należy ocenić negatywnie. Dotychczasowe przepisy umożliwiały jedynie wybranym organom administracji podatkowej, tj. Szefowi KAS oraz Naczelnikowi Urzędu Celno-skarbowego wystąpienie z takim żądaniem i to jedynie wobec podejrzanych, tj. osób, wobec których wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów. Tymczasem nowelizacja umożliwia fiskusowi dostęp do kont bankowych praktycznie każdej osoby. Jedynym ograniczeniem jest konieczność wszczęcia postępowania przygotowawczego lub podjęcie czynności wyjaśniających w sprawach o przestępstwa i wykroczenia lub przestępstwa i wykroczenia skarbowe.
Z uwagi na powyższe przyjąć należy, że niezwykle łatwo będzie organom sięgnąć po wrażliwe dane podatników. Organ dokonujący czynności wyjaśniających nie musi ich zawsze dokumentować. Przeprowadzenie takich czynności może zatem odbywać się poza kontrolą organów sądowych. Również wszczęcie postępowania przygotowawczego w sprawie, jak i jego umorzenie, odbywa się poza wiedzą podatnika i jakąkolwiek kontrolą sądową. Może to wywoływać uzasadnione obawy, że fiskus będzie mieć łatwy, a przede wszystkim pozostający poza jakąkolwiek kontrolą, dostęp do danych bankowych każdego praktycznie podatnika. Prowadzenie postępowania przygotowawczego czy czynności w sprawach o przestępstwa i wykroczenia lub przestępstwa i wykroczenia skarbowe nie gwarantuje bowiem samo w sobie, że stosowanie tejże instytucji będzie miało charakter incydentalny.
Mając zwłaszcza na uwadze dotychczasowe instrumentalne wykorzystywanie postępowań karnych i karnych skarbowych do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych za uzasadnione uznać należy obawy odnoszące się również do nadużywania omawianych regulacji.
