Uchwała 7 sędziów NSA o skutkach wadliwego doręczenia postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności
Naczelny Sąd Administracyjny dnia 7 marca 2022 r. w składzie 7 sędziów podjął uchwałę (I FPS 4/21), zgodnie z którą postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, należy uznać za niewiążące, także w przypadku, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego zażalenie.
W przedmiotowej uchwale NSA rozstrzygnął wątpliwości dotyczące skuteczności doręczeń postanowień w toku postępowania podatkowego. Do tej pory organy podatkowe stawały na stanowisku, że doręczenie postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności bezpośrednio stronie postępowania, a nie ustanowionemu przez nią w sprawie pełnomocnikowi stanowi naruszenie proceduralne, jednak nie na tyle istotne by mogło mieć wpływ na wynik sprawy, skutkujące eliminacją takiego postanowienia jako niewprowadzonego w sposób prawidłowy do obrotu prawnego. Sprawa ta budziła wiele wątpliwości, gdyż w orzecznictwie sądów administracyjnych na przestrzeni lat utrwaliły się dwa odmienne poglądy.
Część sądów administracyjnych opowiadała się, za skutecznością doręczeń, nawet jeśli takie doręczenie było obarczone błędami proceduralnymi, ale nie miały one istotnego wpływu na wynik sprawy, tj. pomimo wyznaczenia pełnomocnika do doręczeń w danej sprawie, postanowienie zostało dostarczone stronie i wniosła ona środek zaskarżenia w terminie (m.in. wyrok NSA z dnia 28 czerwca 2018 r., sygn. I FSK 1518/16).
Natomiast, zgodnie z drugą linią orzeczniczą (do której przychylił się NSA w uchwale) doręczenie postanowienia bezpośrednio stronie z pominięciem pełnomocnika, jako dokonane z naruszeniem przepisów Ordynacji Podatkowej stanowi istotne naruszenie przepisów do tego stopnia, że skutkuje brakiem wejścia decyzji do obrotu prawnego (m.in. wyrok NSA z dnia 17 września 2020 r., sygn.: I FSK 1658/17, czy wyrok NSA z dnia 11 kwietnia 2017 r., sygn.: I FSK 1453/15 oraz wcześniejsza uchwała 7 sędziów NSA z dnia 18 marca 2019 r., sygn. I FPS 3/18).
NSA w wydanej uchwale po raz kolejny stanął po stronie podatników, wskazując na prawa strony w postępowaniu podatkowym oraz konieczność spełniania warunków formalnych przez ograny podatkowe. Sąd nie zgodził się zatem z niekorzystną dla podatników interpretacją przepisów Ordynacji Podatkowej. Ponadto, uzasadniając uchwałę sędzia NSA Arkadiusz Cudak wskazał, że: „nie jest dopuszczalne, aby skutki błędu organu podatkowego były przerzucane na stronę postępowania”.
Powyższe rozstrzygnięcie jest jednak niezwykle istotne nie tylko z perspektywy przywiązywania większej wagi do prawidłowości dokonywanych przez organ doręczeń, lecz także w świetle coraz powszechniejszego stosowania przez organy podatkowe rygoru natychmiastowej wykonalności w sytuacji zbliżającego się terminu przedawnienia. Z naszego doświadczenia wynika, iż organy coraz częściej i chętniej sięgają po ten środek po wydaniu decyzji w pierwszej instancji, co skutkuje wszczynaniem postępowań egzekucyjnych w odniesieniu do decyzji nieostatecznych. To z kolei skutkuje przerwaniem biegu terminu przedawnienia.
Powyższa praktyka jest niezwykle uciążliwa dla podatników, gdyż prowadzi do wyegzekwowania należności z decyzji, które nie zostały jeszcze poddane kontroli instancyjnej, przy jednoczesnym wydłużeniu okresu przedawnienia zobowiązania, który biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.
Przywołana uchwała jako stanowiąca o nieskuteczności wejścia w obieg prawny wadliwie doręczonego postanowienia może pomóc podatnikom bronić się przed skutkami powyższych nadużyć i mieć decydujący wpływ na skuteczność przerwania biegu terminu przedawnienia, zatem zwracamy uwagę na konieczność każdorazowej weryfikacji sposobu doręczenia wszystkich pism procesowych kierowanych do stron postępowania.
***
Na dzień 24 marca 2022 r. nie zostało opublikowane pisemne uzasadnienie do uchwały NSA.
Źródło: Uchwała NSA z dnia 7 marca 2022 r., sygn. akt: I FPS 4/21.
