Korekta sprzedaży paragonowej z powodu zastosowania zawyżonej stawki VAT – wyrok TSUE z 21 marca 2024 r. w polskiej sprawie C-606/22
W wyczekiwanym przez polskich podatników wyroku TSUE uznał za niezgodną z prawem unijnym praktykę polskich organów podatkowych polegającą na odmowie zwrotu nadpłaconego VAT w przypadku zawyżenia stawki VAT przy sprzedaży paragonowej. Organy podatkowe będą musiały zrewidować swoje podejście, co otwiera drogę do odzyskania podatku przedsiębiorcom, którzy stosowali zawyżoną stawkę VAT przy sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.
Stanowisko TSUE
W omawianym wyroku TSUE uznał, że przepisy Dyrektywy VAT stoją na przeszkodzie polskiej praktyce organów podatkowych, zgodnie z którą korekta należnego jest zakazana w sytuacji, gdy dostawa towarów i świadczenie usług nastąpiły przy zastosowaniu zawyżonej stawki VAT ze względu na to, że z tytułu tych transakcji nie zostały wystawione faktury, lecz wydane paragony z kasy rejestrującej. Zdaniem TSUE również w takim przypadku, podatnik ma prawo złożyć wniosek o zwrot do organu podatkowego.
Jednocześnie TSUE stwierdził jednak, że organ może podnieść zarzut bezpodstawnego wzbogacenia podatnika wyłącznie wtedy, gdy wykaże, po dokonaniu analizy ekonomicznej, która uwzględnia wszystkie istotne okoliczności, że ciężar finansowy podatku nienależnie pobranego, który spoczywa na tym podatniku, został całkowicie zneutralizowany.
Znaczenie wyroku TSUE dla polskich podatników
Ze stanowiska zaprezentowanego przez TSUE jednoznacznie wynika niedopuszczalność przyjmowania domniemania, że w każdym przypadku zastosowania zawyżonej stawki VAT na paragonie, podatnikowi nie przysługuje prawo do otrzymania zwrotu nadpłaconego VAT, gdyż jego ekonomiczny ciężar każdorazowo został przerzucony na konsumenta (co było podejściem prezentowanym przez polskie organy podatkowe).
Z omawianego wyroku wynika podejście przeciwne – tj. zasadą powinno być uznawanie prawa podatnika do takiej korekty, co wynika z podstawowych zasad podatku VAT. Niemniej jednak należy zaznaczyć, że TSUE nie wykluczył całkowicie możliwość odmowy zwrotu nadpłaconego VAT przez organy podatkowe w przypadku sprzedaży paragonowej. Odmowa mogłaby wystąpić, jeżeli na skutek takiego zwrotu doszłoby do bezpodstawnego wzbogacenia podatnika.
Co jednak ważne, TSUE rozumie bezpodstawne wzbogacenie inaczej, niż dotychczas polskie organy podatkowe. W świetle wyroku, zarzut bezpodstawnego wzbogacenia może zostać podniesiony przez organ wyłącznie, gdy ciężar finansowy nienależnie pobranego VAT został w całości zneutralizowany.
Podniesienie zarzutu bezpodstawnego wzbogacenia wymaga jednak przeprowadzenia przez organ analizy ekonomicznej uwzględniającej wszystkie istotne okoliczności. TSUE nie wskazuje jednak jednoznacznie, jakie kwestie w trakcie takiej analizy powinny być brane pod uwagę przez organ.
Mając jednak na uwadze wcześniejsze orzecznictwo TSUE, które zostało przytoczone w omawianym wyroku (np. wyrok z dnia 10 kwietnia 2008 r., Marks & Spencer plc, C‑309/06), przedmiotem weryfikacji organu mogłoby być w szczególności to, czy wskutek stosowania podwyższonej stawki VAT podatnik poniósł ciężar finansowy związany ze zmniejszeniem wielkości sprzedaży z uwagi na stosowanie wyższych cen lub też zmniejszeniem marży zysku podatnika w celu utrzymania konkurencyjnych cen. Praktyczne wskazówki w tym zakresie zostaną być może wskazane w wyroku NSA, jaki zostanie wydany po omawianym wyroku TSUE.
Uwzględniając realia gospodarcze wydaje się jednak, że organom podatkowym trudno będzie udowodnić podatnikom występującym o zwrot nadpłaconego VAT, po przeprowadzeniu kompleksowej analizy ekonomicznej, że ciężar finansowy nadpłacanego podatku został po ich stronie całkowicie zneutralizowany (w tym nie wpływał na ich konkurencyjność na rynku bądź na wysokość realizowanej marży). Jednocześnie w świetle wyroku TSUE, jeśli organy podatkowe nie udowodnią tej okoliczności, nie powinny kwestionować prawa podatnika do zwrotu nadpłaconego VAT.