Strukturyzacja podatkowa transakcji
W przypadku podjęcia decyzji o przejęciu danego biznesu transakcja może zostać dokonana w formie tzw. „asset deal” lub w formie tzw. „share deal”. Asset deal to nabycie aktywów przedsiębiorstwa, może być dokonane poprzez nabycie całego przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub poszczególnych aktywów, natomiast share deal to nabycie wyłącznie udziałów / akcji danego podmiotu od jego obecnego wspólnika / wspólników.
Asset deal (przedsiębiorstwo / zorganizowana część przedsiębiorstwa) – skutki podatkowe po stronie sprzedawcy
Podatek CIT / Podatek PIT
Po stronie sprzedającego przychodem ze sprzedaży przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa w ramach transakcji asset deal będzie wartość rynkowa zbywanego majątku. Natomiast, kosztem uzyskania przychodu w zakresie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych będzie: suma wydatków na ich nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie, powiększona o wydatki na ich ulepszenie i pomniejszona o dokonane odpisy amortyzacyjne (tzw. „wartość podatkowa środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych”). Natomiast, wartość pozostałych składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa powinna być ustalona w wysokości kosztów poniesionych na ich nabycie lub wytworzenie. Mogą one stanowić koszt podatkowy, o ile uprzednio nie zostały już rozpoznane w takiej postaci.
Podatek VAT
Jednocześnie, na gruncie ustawy o VAT zastosowanie znajdzie art. 6 pkt. 1 ustawy o VAT stanowiący, iż przepisów ustawy nie stosuje się do: transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Oznacza to w praktyce brak opodatkowania sprzedaży ZCP podatkiem VAT jak również brak konieczności dokumentowania sprzedaży ZCP fakturą VAT.
Asset deal (przedsiębiorstwo / zorganizowana część przedsiębiorstwa) – skutki podatkowe po stronie nabywcy
Podatek CIT / Podatek PIT
W związku z nabyciem przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa może powstać tzw. „wartość firmy” stanowiąca zgodnie z art. 16g ust. 2 ustawy o CIT różnicę pomiędzy ceną nabycia przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa wartością rynkową składników majątkowych wchodzących w skład kupionego przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Opisana wartość firmy może zostać skalkulowana z uwzględnieniem poniższych metod:
- wartość firmy = (cena nabycia + wartość przejętych zobowiązań) – wartość aktywów – w sytuacji uwzględnienia w cenie nabycia wartości przejętych zobowiązań
- wartość firmy = cena nabycia – (wartość aktywów – przejęte zobowiązania) – w sytuacji nieuwzględnienia w cenie nabycie wartości przejętych zobowiązań.
W przypadku wystąpienia dodatkowej „wartości firmy” łączna wartość początkowa nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych będzie równa sumie ich wartości rynkowej. Dodatnia „wartość firmy” jest wykazywana w bilansie jako wartość niematerialna i prawna oraz podlega amortyzacji od wskazanej wartości rynkowej, jednakże okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych nie może być krótszy niż 60 miesięcy.
Jeśli natomiast przy nabyciu przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie wystąpi dodatnia wartość firmy, to wtedy zgodnie z art. 16g ust. 10 pkt. 2 ustawy o CIT łączną wartość początkową nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowić będzie różnica między ceną nabycia ZCP a wartością składników majątkowych niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi.
Podatek PCC
Nabycie przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa wywołuje analogiczne konsekwencje jak sprzedaż poszczególnych rzeczy i praw majątkowych. W konsekwencji konieczne będzie odrębne opodatkowanie każdego składnika majątku wchodzącego w skład nabytego majątku. Tym samym, ciężar opodatkowania spoczywać będzie na kupującym, a stawki podatku wynosić będą odpowiednio:
- od umowy sprzedaży rzeczy ruchomych wchodzących w skład ZCP – 2 %,
- od innych praw majątkowych – 1 %.
Wskazać również należy, iż wykreowana w ramach nabycia przedsiębiorstwa / zorganizowanej części przedsiębiorstwa dodatnia wartość firmy zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów NSA z 21 lutego 2022 r. (sygn. akt III FPS 2/21) nie jest prawem majątkowym, o którym mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku PCC, więc nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.
Asset deal (aktywa) – skutki podatkowe
Podatek CIT
Jeśli transakcja przyjmie formę sprzedaży aktywów to skutki podatkowe będą analogiczne jak w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części z tą różnicą, że nie powstanie tzw. „dodatnia wartość firmy”.
Podatek VAT
Sprzedaż składników majątku niestanowiących przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem VAT według stawki odpowiedniej dla poszczególnego składnika (może zostać zastosowana również stawka obniżona czy zwolnienie podatkowe).
Podatek PCC
W przypadku, gdy transakcja będzie opodatkowana podatkiem VAT to nie będzie objęta podatkiem PCC. Analogiczne skutki wystąpią w przypadku zastosowania zwolnienia z podatku VAT z wyjątkiem dotyczącym umów sprzedaży i zamiany obejmujących nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach lub umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych. W tych określonych przypadkach pomimo zastosowania zwolnienia z opodatkowania VAT konieczne będzie uiszczenie przez kupującego podatku PCC kalkulowanego od wartości rynkowej przedmiotu sprzedaży zgodnie ze stawką wynikającą z ustawy.
Share deal
Podatek CIT / Podatek PIT
Strona sprzedająca zobowiązana będzie do rozpoznania przychodu w wysokości wartości rynkowej sprzedawanych udziałów / akcji. Jednocześnie, wartość kosztu uzyskania tego przychodu uzależniona będzie od sposobu nabycia tych udziałów / akcji.
Podatek VAT
Co do zasady sprzedaż udziałów / akcji uznawana jest za czynność wykonywaną poza prowadzoną działalnością gospodarczą, co z kolei skutkuje wyłączeniem tej transakcji z zakresu opodatkowania VAT (nawet w przypadku, gdy sprzedaż jest dokonywana przez podmiot będący podatnikiem VAT).
Podatek PCC
Transakcja sprzedaży udziałów / akcji, które na gruncie ustawy o PCC uznawane są za prawa majątkowe podlegać będzie opodatkowaniu 1% podatkiem PCC. Ciężar opodatkowania spoczywać będzie na kupującym.
