Odmowa wydania interpretacji indywidualnej ze względu na nadużycie prawa
W czasach, kiedy każdego roku do ustaw podatkowych dodawane są dziesiątki nowych przepisów a stan prawny zmienia się częściej niż pogoda na Islandii, instytucja urzędowej interpretacji przepisów prawa jest cennym narzędziem, które zapewnia podatnikom wsparcie w wykładni przepisów podatkowych oraz możliwość uzyskania prawnej ochrony w zakresie ich stosowania. Indywidualne interpretacje prawa podatkowego mają duże znaczenie zarówno w praktyce podatkowej, jak i gospodarczej, ponieważ często stanowią jedyny sposób ustalenia prawidłowego zastosowania przepisów podatkowych, co z kolei może przekładać się na planowane lub podejmowane działania podatników.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których organ może odmówić podatnikowi wydania interpretacji indywidualnej. Jedną z nich jest tzw. „uzasadnione przypuszczenie nadużycia prawa”.
Zgodnie z art. 14b § 5b i 5c Ordynacji podatkowej, organ, w trakcie prowadzenia postępowania w przedmiocie wydania interpretacji indywidualnej, zobowiązany jest do dokonania analizy, czy jakiekolwiek elementy stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawione we wniosku mogą stanowić unikanie opodatkowania. W razie „uzasadnionego przypuszczenia”, że stan faktyczny albo zdarzenie przyszłe może stanowić unikanie opodatkowania, organ ma obowiązek zwrócić się do Szefa KAS o opinię, czy w konkretnym stanie faktycznym lub zdarzeniu przyszłym, odpowiednio – dochodzi albo może w przyszłości dojść – do unikania opodatkowania, chyba że stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe odpowiadają zagadnieniu, które było przedmiotem uzyskanej uprzednio opinii Szefa KAS.
Szef KAS wydaje opinię, czy w zakresie przedstawionych we wniosku elementów stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego istnieje uzasadnione przypuszczenie, że mogą one:
1) stanowić czynność lub element czynności określonej w art. 119a § 1 (do której ma zastosowanie klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania) lub
2) być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści lub
3) stanowić nadużycie prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy o VAT.
Regulacja ta bywa w praktyce wykorzystywana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (DKIS) jako podstawa do niewydania interpretacji indywidualnej. DKIS często zwraca się do Szefa KAS o wydanie opinii, czy w sytuacji opisanej we wniosku dochodzi do unikania opodatkowania lub przedstawia opinię wydaną (w ocenie organu) w analogicznej sprawie, a następnie wydaje postanowienie o odmowie wydania interpretacji, ograniczając się do powołania się na treść opinii (bez wyjaśnienia, co wzbudziło jego „uzasadnione przypuszczenie”). W praktyce skutkuje to ograniczeniem dostępu podatników do interpretacji.
Z naszej praktyki wynika, że problem odmowy wydania interpretacji indywidualnych często dotyka JST w zakresie interpretacji dotyczących prawa do odliczenia VAT z inwestycji.
Przykładowo, jednostka w ramach realizacji ciążących na niej zadań własnych, realizuje inwestycję polegającą na budowie obiektu, który będzie wykorzystywany wyłącznie w sposób komercyjny. Obiekt zostaje oddany w dzierżawę na podstawie umowy zawartej z gminą. Dzierżawa jest odpłatna, jednak gmina będzie pobierać czynsz w wysokości kilkuset złotych (niewielki w stosunku do wartości obiektu). Jednostka zastanawia się, czy może skorzystać z pełnego odliczenia VAT – w końcu inwestycja ma związek z jej działalnością opodatkowaną. W związku z powyższym, jednostka występuje z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej – ku jej zdziwieniu, uzyskuje odmowę wydania interpretacji indywidualnej ze względu na istnienie uzasadnionego przypuszczenia nadużycia prawa.
Niestety, organy w podobnych sprawach często nie podejmują odpowiedniej analizy stanu faktycznego, przekazując sprawę Szefowi KAS, który wydaje opinię w zakresie możliwego unikania opodatkowania, a następnie [organy] powołując się na treść tej opinii, odmawiają wydania interpretacji indywidualnej.
Postanowienie o odmowie wydania interpretacji indywidualnej, nie musi stanowić końca drogi ku prawidłowej interpretacji przepisów. W orzecznictwie wskazuje się bowiem, że „uzasadnione przypuszczenie” powinno być oparte na obiektywnych racjach, a nie domysłach czy wyczuciu organu, zaś argumentacja DKIS w tym zakresie powinna być przekonująca (por. wyrok NSA z 20.12.2019 r., II FSK 452/18; wyrok NSA z 27.06.2019 r., II FSK 2373/17; wyrok NSA z 3.10.2018 r., II FSK 218/18; wyrok NSA z 14.12.2017 r., II FSK 1970/17). Mając na uwadze, że postanowienia o odmowie wydania interpretacji często nie zawierają żadnego obiektywnego uzasadnienia (oprócz nieuzasadnionych w żaden sposób obaw organów), możliwe jest zaskarżenie postanowienia do WSA.
Często stanowisko organów wynika z niezrozumienia istoty koncepcji nadużycia prawa, w szczególności czy w danym przypadku w ogóle może dojść do osiągnięcia przez podatnika korzyści sprzecznej z celem przepisów o VAT (np. zastosowanie sztucznego schematu transakcji skutkującego odliczeniem VAT w zakresie wyższym, niż wynikałoby to z faktycznego przeznaczenia inwestycji do celów działalności opodatkowanej). W przypadku oddania przez gminę w dzierżawę infrastruktury, kluczową kwestią może być poziom ustalonego czynszu. Przykładowo, jeśli gmina odliczała w całości VAT realizując inwestycję i następnie wydzierżawia przedmiot tej inwestycji spółce komunalnej, do celów prowadzenia przy jej wykorzystaniu tzw. działalności mieszanej (uprawniającej do odliczenia VAT i niedającej takiego prawa), inaczej powinno się oceniać umowę dzierżawy z czynszem na warunkach rynkowych, a inaczej, gdy czynsz jest na poziomie czysto symbolicznym.
Jeżeli znajdują się Państwo w podobnej sytuacji i szukają pomocy w zakresie zaskarżenia postanowienia o odmowie wydania interpretacji indywidualnej, prosimy o kontakt. Chętnie pomożemy.
